Pisanie czytelnego i dobrze zorganizowanego kodu źródłowego jest kluczowe dla tworzenia oprogramowania wysokiej jakości. Kod powinien być łatwy do zrozumienia nie tylko dla maszyny, ale przede wszystkim dla innych programistów, którzy będą go w przyszłości rozwijać i utrzymywać. W niniejszym artykule przedstawiamy praktyczne wskazówki i dobre praktyki, które pozwolą na pisanie kodu spełniającego te kryteria.
Pisanie zrozumiałego kodu
Podstawową zasadą jest pisanie kodu w sposób czytelny i zrozumiały dla innych programistów. Oznacza to stosowanie odpowiednich konwencji nazewnictwa, formatowania kodu, unikanie niepotrzeznego komplikowania kodu i wybór właściwego poziomu abstrakcji. Ważne jest też dzielenie kodu na mniejsze, logiczne fragmenty realizujące pojedyncze zadania. Pozwala to na łatwiejsze zrozumienie przeznaczenia poszczególnych elementów kodu.
Dobrą praktyką jest też stosowanie deskryptywnych nazw zmiennych, funkcji i klas, które jasno komunikują ich rolę. Warto unikać skrótów i niezrozumiałych konwencji nazewniczych. Pomocne jest również właściwe formatowanie i odstępy w kodzie uwydatniające jego strukturę. Umożliwia to szybkie zorientowanie się w kodzie i zrozumienie powiązań między elementami kodu.
Formatowanie i styl kodu
Spójne formatowanie i styl kodu znacząco poprawia jego czytelność. Warto więc stosować ustalone konwencje co do wcięć, odstępów, linii pustych, sposobu umieszczania nawiasów itp. Ułatwia to szybkie zorientowanie się w strukturze kodu i zrozumienie relacji między jego elementami. Dobra praktyka to definiowanie tych konwencji w wytycznych stylu kodowania obowiązujących w zespole.
Pomocne narzędzia to formattery automatycznie formatujące kod źródłowy oraz lintery sprawdzające zgodność ze standardem. Warto je integrować z edytorami i systemami kontroli wersji, aby stylowanie było spójne dla całego kodu. Regularny code review również pomaga egzekwować przyjęte konwencje formatowania w zespole programistów.
Jasne komentarze kodu
Komentarze wyjaśniające działanie i przeznaczenie fragmentów kodu są nieocenioną pomocą przy zrozumieniu jego logiki. Powinny jednak stanowić uzupełnienie samego kodu, a nie zastępować jego czytelności. Nie należy nadużywać komentarzy - kod powinien w miarę możliwości tłumaczyć się sam.
Dobre komentarze to takie, które wyjaśniają dlaczego dany fragment kodu został napisany w określony sposób lub jakie były założenia i ograniczenia przy jego tworzeniu. Pozwalają zrozumieć intencje autora kodu. Powinny być pisane jasnym, zwięzłym językiem, unikającym niejasnych sformułowań.
Dokumentacja techniczna
Dobrze przygotowana dokumentacja techniczna kodu jest nieoceniona przy wdrażaniu nowych osób do projektu. powinna zawierać informacje o architekturze systemu, opis działania poszczególnych modułów, komponentów i funkcji. Ułatwia zrozumienie roli poszczególnych elementów oprogramowania i relacji między nimi.
Dokumentacja powinna być zwięzła, konkretna i na bieżąco aktualizowana wraz z kodem. Dobrym rozwiązaniem są komentarze dokumentacyjne umieszczane bezpośrednio w kodzie. Warto wykorzystać narzędzia automatyzujące generowanie dokumentacji z kodu źródłowego.
Samo-dokumentujący się kod
Idealnym rozwiązaniem jest kod, który nie wymaga dodatkowych komentarzy czy dokumentacji, aby można było zrozumieć jego działanie. Osiąga się to poprzez stosowanie deskryptywnych nazw, dobrą strukturę i modularność kodu, wybór właściwego poziomu abstrakcji oraz wybór właściwych struktur danych i algoritmy odpowiednie do problemu.
Taki kod sam dokumentuje swoje zachowanie i może być z łatwością modyfikowany. Ideą jest maksymalne uproszczenie i wyeliminowanie niepotrzebnej złożoności. Czysty, dobrze napisany kod nie wymaga dodatkowych wyjaśnień.
Modularność i rozdzielenie funkcji
Moduły i klasy
Aby kod był zorganizowany i czytelny, należy go dzielić na mniejsze moduły realizujące konkretne zadania. W programowaniu obiektowym są to klasy, w proceduralnym funkcje i moduły. Pozwala to ograniczyć złożoność poszczególnych elementów i łatwiej zrozumieć ich działanie.
Dobre moduły charakteryzują się niskim sprzężeniem, czyli słabą zależnością od innych elementów systemu. Ogranicza to efekt domina przy wprowadzaniu zmian i ułatwia testowanie.
Pojedyncza odpowiedzialność funkcji
Funkcje i metody powinny realizować pojedyncze, konkretne zadanie. Nadawanie im wielu niezwiązanych ze sobą odpowiedzialności powoduje problemy z utrzymaniem i testowaniem kodu. Rekomendowane jest stosowanie zasady pojedynczej odpowiedzialności (Single Responsibility Principle).
Dzięki temu funkcje są krótsze, łatwiejsze do zrozumienia i można je łatwo ponownie wykorzystać. Łączenie niezwiązanych funkcjonalności w jednym miejscu znacząco utrudnia refaktoryzację kodu i wprowadzanie modyfikacji.
Spójność funkcji i metod
Powiązane ze sobą funkcjonalności powinny być lokalizowane blisko siebie w kodzie, najlepiej w ramach tego samego modułu. Zwiększa to czytelność i ułatwia zrozumienie zależności między elementami systemu realizującymi wspólne zadania.
Rozproszenie takich funkcji po całym kodzie utrudnia orientację i wymusza ciągłe przełączanie kontekstu przy zrozumieniu działania programu. Grupowanie powiązanych elementów jest kluczowe dla modularności systemu.
Testowanie kodu
Testy jednostkowe
Testy jednostkowe zapewniają szybką informację zwrotną na temat poprawności kodu i pozwalają wychwycić błędy na wczesnym etapie. Co ważne, ułatwiają refaktoryzację i modyfikację kodu dzięki szybkiemu wychwyceniu ew. regresji. Dobrej jakości testy jednostkowe stanowią wartościową dokumentację kodu.
Aby były skuteczne, testy jednostkowe muszą być łatwe do zrozumienia, dobrze czytelne i niezależne od siebie. Należy unikać nadmiernie rozbudowanych, skomplikowanych testów. Proste, konkretne testy ułatwiają zrozumienie działania testowanego kodu.
Testowanie integracji
Testy integracji sprawdzają współdziałanie różnych modułów aplikacji i poprawność kluczowych ścieżek w systemie. Pozwalają wychwycić problemy w komunikacji i integracji elementów, które nie zostały uwidocznione w testach jednostkowych.
Zapewniają dodatkową pewność poprawnego działania całego systemu. Testy integracji powinny pokrywać najważniejsze scenariusze użycia aplikacji z perspektywy użytkownika. Ułatwia to zrozumienie kluczowych aspektów działania i powiązań w systemie.
Testy akceptacyjne
Testy akceptacyjne sprawdzają zgodność oprogramowania z wymaganiami biznesowymi i oczekiwaniami użytkowników. Są pisane z ich perspektywy i weryfikują realizację user stories. Stanowią uzupełnienie testów jednostkowych i integracyjnych, zapewniając weryfikację kryteriów akceptacji.
Dobre testy akceptacyjne stanowią „żywą” dokumentację wymagań, zrozumiałą zarówno dla programistów jak i klienta. Ich przejrzystość i czytelność ułatwia komunikację i budowanie shared understanding między interesariuszami.
Kontrola wersji i praca zespołowa
System kontroli wersji
Korzystanie z systemu kontroli wersji (np. Git) jest absolutną podstawą przy pracy zespołowej nad kodem. Pozwala śledzić wszystkie zmiany, cofamy i eksperymenty bez ryzyka utraty pracy. Ułatwia rozdzielenie zadań między programistów i późniejsze scalanie kodu.
System VCS zapewnia możliwość przeglądania historii plików, porównywania wersji i łatwego powrotu do starszych wersji. To kluczowe narzędzie usprawniające współpracę, a także ułatwiające zrozumienie wprowadzonych zmian w kodzie na przestrzeni czasu.
Automatyzacja budowania kodu
Automatyzacja procesu budowania, testowania i dystrybucji kodu za pomocą narzędzi typu Makefile, CMake czy Continuous Integration jest kolejnym elementem usprawniającym pracę zespołową. Pozwala uniknąć problemów z ręcznym budowaniem określonych wersji, szczególnie przy dużych projektach.
Dzięki CI każda zmiana jest automatycznie weryfikowana przez zestaw testów, a artefakty dystrybuowane do repozytoriów. Znacząco przyśpiesza to cykl feedback i ponowne dostarczanie poprawek przez programistów. Dobrze skonfigurowane CI zapewnia spójność i jakość kodu całego zespołu.
Współpraca programistów
Kluczem do sukcesu przy pracy zespołowej nad kodem jest dobra komunikacja i współpraca między programistami. Należy jasno komunikować zmiany, uzgadniać standardy kodowania, omawiać napotkane problemy i wzajemnie przeglądać kod podczas code review.
Warto też zadbać o transfer wiedzy w zespole poprzez wspólne omawianie rozwiązań i wzajemne recenzowanie. Pozwala to podnosić umiejętności całego zespołu i zapewnia spójność tworzonego kodu oraz
Podsumowanie
Podsumowując, pisanie czytelnego i dobrze utrzymywalnego kodu wymaga przestrzegania pewnych dobrych praktyk na wielu poziomach. Kluczowa jest dbałość o jasność, zwięzłość i modularność samego kodu źródłowego. Równie istotne są jednak zagadnienia z poziomu procesu i organizacji pracy - właściwy podział na zadania, integracja, testowanie, kontrola wersji i komunikacja w zespole.
Stosując przedstawione wskazówki: pisania czytelnego i dobrze sformatowanego kodu, modularizacji, testowania, dokumentowania i dbania o sprawną współpracę można uniknąć wielu problemów przy tworzeniu i utrzymaniu złożonego oprogramowania.
Tagi
Udostępnij
